เชื้อแบคทีเรียบาซิลลัส ทูริงเยนซีส : บีที ( Bacillus thuringiensis : BT ) เป็นเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ไม่มีพิษต่อมนุษย์และสัตว์ รวมถึงแมลงห้ำ แมลงเบียน
เป็นแบคทีเรียชนิดแกรมบวกเซลล์รูปแท่งต่อกันเป็นสายลูกโซ่ สามารถสร้างสปอร์ (Spore) และผลึกโปรตีน (Crystal protein) ซึ่งมีส่วนประกอบของเดลต้าเอนโด ท็อกซินที่มีฤทธิ์ในการทำลายหนอนเมื่อหนอนกินเข้าไป
กลไกการทำลายของเชื้อบีที
- หนอนกินผลึกโปรตีน สารพิษของเชื้อบีที
- สารพิษออกฤทธิ์ทำลายกระเพาะอาหาร
- ผนังเซลล์ถูกทำลายเกิดเป็นรู
- สปอร์ไหลเข้าสู่ลำตัวหนอนทำให้หนอนตาย
ชนิดของหนอนศัตรูพืชที่ใช้ บีที ควบคุมได้
- พืชผัก หนอนใยผัก หนอนคืบกะหล่ำ หนอนกระทู้ผัก หนอนเจาะสมอฝ้าย หนอนผีเสื้อขาว และหนอนกินใบผัก เป็นต้น
- พืชไร่ หนอนเจาะลำต้นข้าวโพด หนอนบุ้ง และหนอนคืบละหุ่ง เป็นต้น
- ไม้ผล หนอนประกบใบส้ม หนอนกินใบชมพู่ หนอนร่าน หนอนแก้วส้ม หนอนไหมป่า และหนอนแปะใบองุ่น เป็นต้น
วิธีการใช้
- ผสม บีที อัตราใช้ 80 -120 ซีซี. ในน้ำ 1-2 ลิตร คนให้ละลายก่อนผสมในน้ำที่จะฉีดพ่นทั้งหมด
- พักไว้ 2-3 ชั่วโมง ให้ บีที แตกตัวสร้างสารพิษ
- ผสมสารจับใบ และควรฉีดพ่นในตอนเย็น
- ฉีดพ่นติดต่อกัน 2-3 ครั้ง ช่วงที่ศัตรูพืชระบาด
- ควรปรับหัวฉีดให้มีละอองเล็กที่สุดและฉีดพ่นให้ทั่วบนใบและใต้ใบ
เทคนิคการใช้เชื้อบีทีให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
- ใช้เชื้อบีทีในขณะที่หนอนยังตัวเล็ก หรือเริ่มฝักออกจากไข่
- ควรใช้เชื้อบีทีในช่วงเย็น เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้ถูกแสงแดดทำลาย
- ควรพ่นเชื้อบีทีทุก ๆ 3-5วัน การพ่นแต่ละครั้งควรผสมสารเพิ่มฤทธิ์
- ผลิตภัณฑ์บีที ที่ยังมีประสิทธิภาพจะไม่รวมตัวเป็นก้อนแข็ง หรือตกตะกอนแยกชั้น และสม่ำเสมอ
- ควรเก็บผลิตภัณฑ์บีทีไม่ให้ถูกแสงแดด และเชื้อต้องมีความใหม่สดเสมอ
- ห้ามผสม บีที กับ สารปฏิชีวนะกาจัดโรคพืช สารประกอบทองแดง และน้ำที่เป็นด่าง
- บีที เป็นสารประเภทกินตาย ต้องใช้เวลา 1-2 วัน
- ไม่ควรใช้ บี ที ในแปลงหม่อนสำหรับเลี้ยงไหม
- ควรใช้ บีที ผสมสารจับใบทุกครั้ง
การผลิตขยายเชื้อบีที
อุปกรณ์
- ถังพลาสติกชนิดมีฝาปิด ขนาดความจุ 40 – 50 ลิตร ควรเป็นถังทึบแสง
- เครื่องปั๊มอากาศ 1 ตัว
- เชื้อ Bacillus thuringiensis 0.5 ลิตร
- นมข้นหวาน 4 กระป๋อง
- กากน้ำตาล 2 ลิตร
- น้ำสะอาด 40 ลิตร
ขั้นตอนการผลิต
- นำน้ำใส่ถัง แล้วเติมนมข้นหวาน 2 กระป๋อง และเชื้อบีที จานวน 0.5 ลิตร คนให้เข้ากันปิดฝาให้สนิท ปั๊มอากาศให้เป็นเวลา 3 วัน
(หรือเปิดใช้ไม้สะอาดคน 2 –3ครั้ง / วัน) - เมื่อครบ 3 วัน เติมนมข้นหวานอีก 2 กระป๋อง และกากน้ำตาล 4 ลิตร คนให้เข้ากันปั๊มอากาศต่อไปอีก 3 วัน
- เมื่อครบ 6 วัน นำไปใช้ได้หรือบรรจุในขวดทึบแสง และเก็บไว้ในที่ไม่มีแสงแดดส่อง สามารถเก็บได้นาน ประมาณ 1 เดือน
เอกสารอ้างอิง
ธีระศักดิ์ ศรีวิชัย. (2557). การใช้สารชีวภัณฑ์ (Microbial Pesticide) เพื่อการป้องกันกำจัดศัตรูพืช. ใน ศูนย์บริหารศัตรูพืช จังหวัดเชียงใหม่, การผลิตตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง. ศูนย์บริหารศัตรูพืช จังหวัดเชียงใหม่
ศุภศักดิ์ ศรีโสดา. (2561). การผลิตขยายและใช้เชื้อแบคทีเรียและสารสกัดธรรรมชาติควบคุมศัตรูพืช. ใน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่, โครงการส่งเสริมการผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดี. ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตร ด้านอารักขาพืช จังหวัดเชียงใหม่